جای خالی کرسی آزاد اندیشی در  دانشگاه

گروه جامعه | شهرآرانیوز؛ لطفا مسئولان بخوانند. این حرف ها، حرف دل دانشجویان برای شماست. فرزندان این آب وخاک از شما که مسئول هستید، مطالباتی دارند. می خواهند دیده شوند، شنیده شوند. گلایه دارند از اینکه هیچ مسئول کشوری، برای گفت وگو به جمع دانشجویان دانشگاه فردوسی که جزو چند دانشگاه برتر کشور است، نیامده و اگر هم آمده، فقط به بازدید و یک گپ سرپایی در مقابل خوابگاه دانشجویی بسنده کرده است و بس. می گویند انتصابات دانشگاه ها باید از میان مسئولان دانشگاهی که گوش شنوا دارند و به گفته دانشجویان، دلسوز دانشگاه و دانشجویان هستند، صورت گیرد. به دانشگاه و جمع پرشور دانشجویی دعوت هستید. بیایید، بشنوید و دلسوزانه پاسخ دهید.برای این گزارش به سراغ ۹ دانشجو رفتیم. بعضی هایشان همان اول، دست رد به سینه مان زدند؛ یکی شان با حالت قهر گفت که به هیچ عنوان به گفت وگو علاقه ندارد. بهانه های مختلفی آوردند. یکی دیگر که پاسخش منفی بود، دلیلش را این طور بیان کرد: «خودتان می دانید!» در نهایت با سه دانشجو گفت وگو کردیم که یکی از آنان حاضر به درج نامش نشد. این یک گپ وگفت صریح و پرشور دانشجویی است.

مسئولان دانشگاهی دلسوز، کم تعدادند

زهرا خسرو شیری دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی است. او از سال ۹۵ وارد شورای صنفی دانشجویی شده و از سال ۹۶ به صورت جدی در شورای صنفی دانشجویی فعالیت داشته است. خسروشیری دغدغه های دانشجویی را دسته بندی شده می داند و بر این نکته تأکید می کند که نمی توان دغدغه های دانشجویی را در نسل های گوناگون، متفاوت دانست. او می گوید: دغدغه های دانشجویان به سرفصل های مشخصی نظیر امور صنفی، رفاهی، پژوهشی و... دسته بندی می شود که نسل قبل دانشجویان نیز همین دغدغه ها و مطالبات را داشته اند.
تنها تفاوتی که او قائل می شود، مربوط به کیفیت دغدغه هاست که در دانشجویان امروزی تغییر کرده است.

این دانشجو به دغدغه های رفاهی (امکانات، خوابگاه و اسکان، تغذیه و...) دانشجویان اشاره می کند و معتقد است که این مسائل و مشکلات حل نشده مانده و روی هم انباشته شده است. درباره دیگر دغدغه ها و مطالبات دانشجویی نیز این طور توضیح می دهد: در چند ماه اخیر، دانشجویان خواسته هایی داشته اند که چهره دانشگاه ها را دستخوش تغییراتی کرده است. خطاب من به نسل خودم است. نسل امروز نسلی بی پروا و دارای استقلال فکری است؛ به همین دلیل خود را در چارچوب آیین نامه ها و ضوابط قرار نمی دهد. از سوی دیگر، شاهد کم رنگ بودن ارتباط مسئولان با دانشگاه و دانشجویان هستیم.

او می گوید: در سال های گذشته، گوش شنوایی برای شنیدن حرف های دانشجویان نبود. ارتباط هیئت رئیسه سابق دانشگاه فردوسی مشهد با دانشجویان و جلسات گپ وگفتشان در ابتدای فعالیت، بیشتر بود اما رفته رفته میزان آن کاهش یافت؛ اکنون نیز هیئت رئیسه دانشگاه تغییر کرده است. درمجموع تعداد افرادی که گوش شنوای مطالبات دانشجویان هستند، کم است و اگر از دانشجویان بپرسید، تنها چند فرد را نام می برند.

او در ادامه می گوید: در سال های گذشته، جلسات گپ وگفت دانشجویی اغلب زمانی برپا می شد که نارضایتی شکل می گرفت؛ یعنی اگر نارضایتی علنی می شد و در ادامه رنگ وبوی اعتراض به خود می گرفت، تازه این جلسات برگزار می شد.

این دانشجوی کارشناسی ارشد می گوید: البته اخیرا جلسات «به وقت پاسخ» برای پاسخ گویی به سؤالات دانشجویان برگزار می شود، اما تاکنون نتیجه ای نداشته است و مسئولان فقط شنونده بوده اند؛ این موضوع دانشجو را ناامید می کند. البته من معتقدم باید مطالباتمان را فارغ از هیجان های زودگذر مطرح و پیگیری کنیم و با استمرار در مطالبات به نتیجه مطلوب جمعی برسیم. هیجان آنی و پیگیری نکردن مطالبه، یکی از عوامل شکل گرفتن ناامیدی در دانشجویان است.

مطالباتی که در نیمه راه رها می شوند

امیر لقمانی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی شیمی است. او می گوید: مطالبات دانشجویی به دنبال تحلیل ها و کنشگری اجتماعی فرهنگی و سیاسی دانشجویان شکل می گیرد. به نظرم، اکنون در فضای گفت وگو و کنشگری اجتماعی و سیاسی دانشگاه فردوسی، رکودی دیده می‌شود و اگر دانشگاه فردوسی با دیگر دانشگاه های کشور مقایسه شود، این رکود را به وضوح می توان درک کرد.

لقمانی معتقد است که هرزمان فضا برای گفت وگو و کنشگری دانشجویان فراهم باشد، پویایی در دانشگاه شکل می گیرد.او انفعال را نقطه مقابل گفت وگو و کنشگری دانشجویان می داند و می گوید: انفعال دانشجویی نیز نتیجه رکود حاکم بر این فضاست، تا جایی که در این چندسال شاهدیم شورای صنفی دانشجویی به دلیل به حد نصاب نرسیدن تعداد اعضا تشکیل نشده است.

این دانشجوی کارشناسی ارشد به میزان مطالبات و تغییرات آن نیز اشاره می کند؛ «از سال ۹۴ تاکنون که دانشجو هستم، شاهد بوده ام که میزان مطالبات و دغدغه های دانشجویان تغییر کرده است. نکته ای که دراین باره می توان اشاره کرد، این است که برخی از این مطالبات به صورت هیجانی و گاهی بدون هدف و مقصد مشخص از سوی عده ای از دانشجویان پیگیری و در ادامه رها می شود.»

او ادامه می دهد: البته نباید مطالبات مستمری را که در این سال ها پیگیری و در نهایت باعث تغییر فضای فکری دانشگاهی شد، نادیده بگیریم. نمونه آن، پیگیری دانشجویان دانشگاه مهندسی برای ارتباط صنعت و دانشگاه بود.او درباره پویا شدن محیط دانشگاه ها این طور توضیح می دهد: از موقعی که دانشجوی دانشگاه فردوسی هستم، حتی یک مسئول عالی رتبه کشوری برای گفت وگو با دانشجویان به دانشگاه فردوسی نیامده است. تا جایی که به یاد دارم در دولت قبل، فقط یک بار عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در آبان ماه ۱۳۹۷ و علی بهادری جهرمی سخنگوی هیأت دولت که همین ماه قبل، برای دیدار با دانشجویان به دانشگاه فردوسی آمدند. اگر هم مسئولی آمد، برای گفت وگوی دوطرفه نبود و تنها از خوابگاه دانشگاه  بازدید کردند و رفتند.

چه شد که مرجع اطلاعات و ادبیات اعتراضی دانشجویان تغییر کرد؟

نمی خواهد اسم و فامیل و رشته دانشگاهی اش درج شود. تنها مشخصه ای که به چاپ آن رضایت می دهد، درج عنوان دانشگاه فردوسی به عنوان محل تحصیلش است. صحبت را درباره فضای کنونی دانشگاه ها و مقایسه آن با گذشته ای نه چندان دور شروع می کند؛ «تا قبل از کرونا، نشریات دانشگاهی، مجال خوبی برای طرح مطالبات دانشجویی فراهم می کرد؛ به عبارت دیگر، این نشریات، بستر و محلی برای گفت وگو میان دانشجویان و طرح دغدغه های آنان بود. آن سال ها در بعضی نشریات دانشجویی، مطالبات دانشجویان با قلمی صریح بیان می شد اما کم کم این نقدها موجب دلخوری برخی مسئولان دانشگاه شد و تعطیلی این نشریات را به دنبال داشت. با شیوع کرونا، نشریات دانشگاه به شکل مجازی منتشر شد و در ادامه، دانشجویان در فضای مجازی، همه حرف ها و حتی آنچه را که نوشتنش در نشریات ممکن نبود، به اشتراک می گذاشتند. این هم دلیل مشخصی دارد؛ در فضای مجازی قید و بند آیین نامه ای وجود ندارد.»

او به اعتراض شکل گرفته در فضای دانشگاه ها اشاره می کند و در ادامه به دلایل تغییر شکل ادبیات اعتراضی در دانشگاه ها می پردازد؛ «قبل از توضیح، چند سؤال ساده می پرسم از مخاطب مسئولی که شاید این گفت وگو را بخواند. پرسشم این است که چرا مرجعیت اطلاعات برای کنشگری دانشجویان تغییر کرد؟ چرا گفت وگو از فضای حقیقی به محیط مجازی کشیده شد؟ چرا مرجعیت اطلاع رسانی به دانشجویان دراختیار نشریات دانشگاهی، تشکل ها و خبرگزاری دانشجویی نیست و این مرجعیت میان افرادی دست به دست می شود که در فضای مجازی، آزادانه هر نوع ادبیاتی را به کار می برند و مرجع اطلاعات دانشجو شده اند؟ پاسخ خیلی ساده است. وقتی مطبوعات و نشریات دانشگاهی که می توانند به شکل منصفانه نقدها را مطرح کنند، به تعطیلی کشیده شوند، شاهد آن خواهیم بود که مرجعیت اطلاعات دانشجو از این دست به آن دست می شود و در اختیار افرادی قرار می گیرد که در کنشگری های اجتماعی، چندان اطلاعات دقیقی ندارند. در چند وقت اخیر، چند روایت از اتفاقات دانشگاه و کنشگری های دانشجویان از سوی خبرگزاری دانشجویان، نشریات و تشکل های دانشجویی منتشر شد؟ اگر هم روایتی منتشر شد، به گونه ای بود که مناقشه دوطرف را به دنبال داشت.»

این دانشجوی دانشگاه فردوسی ادامه می دهد: من همه این مشکلات را ناشی از ناکارآمد بودن بسترهای کنشگری اجتماعی دانشجویان در فضای دانشگاه می دانم. همین بستر ناکارآمد سبب شده است به فضای شب نامه ای و انتشار آن ها مقابل خوابگاه ها برگردیم.وی درباره نقش مسئولان و دانشجویان در بهبود فضای گفت وگو این طور توضیح می دهد: گفت وگو باید در دانشگاه و با حضور مدیران صورت گیرد. این اشکال بزرگی است که ما فضای گفت وگو و کرسی های آزاداندیشی نداریم. از طرفی دانشگاه، توان خلق فضای گفت وگو را ندارد. همین الان تریبون آزاد در دانشگاه برگزار می شود، اما دانشجویان آن را تحریم می کنند و در این تریبون آزاد شرکت نمی کنند. قبل از این تلاش کردیم تریبون آزاداندیشی را در حوزه اجتماعی و سیاسی برگزار کنیم، اما دانشگاه جلو این اقدام را گرفت. با این اقدامات و نادیده گرفتن فضای گفت وگو، تعامل در دانشگاه از بین رفت. نکته دیگر این است که مسئولان همیشه گفت وگو را به دلایل شناخت نداشتن از نسل جوان به سمت فضای امنیتی پیش برده اند. آخرین حرفم درباره انتصاب هاست. انتصاب ها در دانشگاه نباید برپایه تغییرات جناح های سیاسی صورت گیرد؛ چرا افرادی که در پی رفع چالش های دانشجویان هستند، به دلیل تغییرات سیاسی کنار گذاشته می شوند؟